โครงการสำรวจแหล่งเรียนรู้ป่าชุมชนฝายห้วยปูด
โรงเรียนบ้านส้าน (คุรุราษฎร์รังสรรค์) ต.สถาน อ.ปัว จ. น่าน
หลักการและเหตุผล
แหล่งเรียนรู้ หมายถึง แหล่งข้อมูลข่าวสารสารสนเทศ ที่ส่งเสริมประสบการณ์ การเรียนรู้แก่ผู้เรียน
และผู้ที่สนใจศึกษาค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง โรงเรียนบ้านส้าน(คุรุราษฎร์รังสรรค์) ตั้งอยู่ในบริเวณชุมชน
ตำบลสถาน มีแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลายทั้งทางการการเกษตร การแปรรูปผลิตภัณฑ์ ภูมิปัญญาท้องถิ่น
การนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้กับครัวเรือน รวมถึง การอนุรักษ์ธรรมชาติที่ยั่งยืน
ป่าชุมชนห้วยปูด คือพื้นที่อนุรักษ์ต้นไม้ของบ้านดอนสถาน หมู่4และหมู่12 ซึ่งมีเนื้อที่ประมาณ 3,200 ไร่
และมีการดำเนินการมาเป็นระยะเวลายาวนานจากรุ่นสู่รุ่นทำให้ภายในบริเวณป่าชุมชนจะพบความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต
กระจายตัวทั่วบริเวณป่าชุมชนเป็นแหล่งเรียนรู้ทางด้านป่าไม้และความอุดมสมบูรณ์ที่เหมาะสมอย่างยิ่งแต่ในปัจจุบัน
เยาวชนและนักเรียนรวมทั้งผู้ที่สนใจจะศึกษา ไม่เห็นความสำคัญในการอนุรักษ์ ประโยชน์ที่ใช้สอยผลผลิตที่ได้จากป่าชุมชน
ดังนั้นทางกลุ่มจึงเกิดความสนใจที่จะศึกษาความหลากหลายทางของสิ่งมีชีวิต รวมทั้งทราบชื่อของต้นไม้ทีมีขนาดใหญ่
แต่เนื่องจากขนาดพื้นที่ป่ามีขนาดใหญ่ทำให้ไม่สามารถที่จะสำรวจได้ทั้งหมด ทางกลุ่มจึงเลือกศึกษาความหลากหลาย
ของสิ่งมีชีวิตและชนิดของต้นไม้ที่ขนาดใหญ่ ที่อยู่ในบริเวณฝายชะลอน้ำทั้ง 10 ฝายเพื่อให้ทราบความสำคัญของ
ฝายชะลอน้ำ ต้นไม้ และ ลำน้ำ
วัตถุประสงค์โครงการ
1. เพื่อสำรวจความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตบริเวณป่าชุมชน
2. เพื่อสำรวจและระบุพิกัดของต้นไม้ขนาดใหญ่ที่พบในบริเวณฝายชะลอน้ำ
ขั้นตอนการดำเนินการ
1.ศึกษาและรวบรวมข้อมูลป่าชุมชนจากคณะกรรมการป่าชุมชน
2.นำข้อมูลที่ได้รับมากำหนดขอบเขตของการศึกษา
3. สำรวจพื้นที่บริเวณป่าชุมชนฝายห้วยปูดและระบุพิกัด
4.รวบรวมและระบุแหล่งพิกัดมาประเมินผล
5.สรุปและประเมินผล
พื้นที่ที่ใช้ศึกษา
ป่าชุมชนฝายห้วยปูดโดยยึดบริเวณฝายชะลอน้ำทั้ง 10 ฝาย
ผลที่ได้รับจากการศึกษา
จากการศึกษาความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ในบริเวณป่าชุมชนพบว่า ในบริเวณป่าชุมชน
มีความอุดมสมบูรณ์มากเป็นแหล่งอาหาร ยา และ รายได้ สำหรับชาวบ้านในชุมชนบ้านดอนสถาน
และหมู่บ้านใกล้เคียง การดำเนินการของคณะกรรมการป่าชุมชนที่ยังคงอนุรักษ์ พื้นที่ในบริเวณนี้
ทำให้ค้นพบสัตว์ชนิดต่างๆ เช่น ปลา แมงมุมป่า นกโพระดก เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบพรรณไม้ชนิดต่างๆ
ที่ชาวบ้านในชุมชนสามารถนำไปประกอบอาหาร หรือใช้เป็นยาสมุนไพรในการรักษาโรค ซึ่งจะพบว่า
เมื่อเราเดินสำรวจนอกบริเวณป่าชุมชนไปทางต้นน้ำของลำน้ำปูด มีความแห้งแล้งเนื่องจากพื้นที่ในบริเวณนั้นถูกแปรสภาพ
กลายเป็นที่นาเพื่อใช้ในการประกอบอาชีพทางการเกษตร และจากการสำรวจชนิดของต้นไม้ใหญ่ในบริเวณฝายห้วยปูดพบว่า
ในบริเวณฝายห้วยปูดทั้ง 10 ฝาย มีการกระจายตัวของต้นไม้ที่หลากหลายชนิด และมีความหนาแน่นที่แตกต่างกันซึ่งสามารถสรุปได้ดังนี้
ในบริเวณฝายลูกที่ 10 มีความหลากหลายชนิดของต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่ อยู่เป็นจำนวนทั้งสองฝั่งของลำน้ำรอบบริเวณฝาย
ในบริเวณฝายลูกที่ 9 มีลักษณะเป็นช่องระหว่างเขามี มีต้นไม้ขนาดใหญ่ลำต้นตั้งตรง มีความสูงเกิน 10 เมตรปกคลุม และมีชนิดของต้นไม้อยู่มาก
ในบริเวณฝายลูกที่ 8 และ 7 เป็นฝายที่อยู่ระหว่างช่องเขาที่เป็นหน้าผาต้นไม้ขนาดใหญ่ที่พบมีชนิดซ้ำกันแต่มีในปริมาณมาก
ฝายลูกที่ 6 เป็นทางราบระหว่างภูเขาไม้ที่พบมีชนิดของต้นไม้ลดลง ที่พบได้แก่ ต้น สัก ต้นมะค่าแดง ต้นตะเคียน กระจายอยู่แต่มีปริมาณต้นไม้แต่ละชนิดซ้ำกันทั่วบริเวณ
ฝายลูกที่ 5 และ4 พบชนิดของต้นไม้ใหญ่ลดลง แต่ปริมาณการต้นไม้เพิ่มมากขึ้น โดยในบริเวณนี้ พบพืชตระกูลเถาวัลย์เพิ่มขึ้นปกคลุมต้นมะค่า
ฝายลูกที่ 3 , 2 และ 1 ต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่ ลำต้นใหญ่รัศมีเกิน 1 เมตรกระจายตัวอยู่มากและเป็นพืชชนิดเดียวกัน มีการกระจายตัวอยู่อย่างหนาแน่นไม้ที่พบมากคือ ต้นมะค่าแดง มะค่าโมง ตะเคียน และ ประดู่
ที่มา: โครงการ “ฮักเมืองน่านฮักป่า” ปี 2556 ดำเนินงานโดย มูลนิธิฮักเมืองน่าน