เด็กรักษ์ป่า

กลุ่ม “ฮักเมืองน่าน ฮักป่า”

โรงเรียนหนองบัวพิทยาคม อ. ท่าวังผา จ. น่าน

ผู้จัดทำโครงงาน
นายณัฐกร เสวะกะ, นายมัธพงษ์ อ่องคำ, นางสาวเจนปรียา กำยา,
นางสาวกุลชา ขอคำ, เด็กชายนครินทร์ วิลาไล ครูที่ปรึกษา : อ. นริศรา คำหว่าง

หลักการและเหตุผล
โรงเรียนหนองบัวพิทยาคมตั้งอยู่ในบริเวณที่แวดล้อมไปด้วยชุมชนไทลื้อ ซึ่งวัฒนธรรมที่สวยงาม และมีสินค้าที่ขึ้นชื่อ คือ ผ้าทอไทลื้อ ซึ่งถือว่าเป็นสินค้าที่สร้างรายได้และชื่อเสียงให้กับชุมชนเป็นอย่างมาก จากการสำรวจพบว่าผ้าทอที่มีมูลค่าสูง มาจากสีย้อมผ้าที่ได้จากธรรมชาติ เพราะสีที่ได้จากธรรมชาติเหล่านี้ไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้สวมใส่ เมื่อผู้ผลิตมีความต้องการใช้สีธรรมชาติที่ได้จากพืชและต้นไม้มากขึ้น ส่งผลให้ต้นไม้ที่ให้สีบางชนิดค่อนข้างหายาก บางชนิดไม่มีในท้องถิ่นดังนั้นทางผู้จัดทำจึงมีความสนใจที่จะศึกษาต้นไม้ที่ใช้ท าสีย้อมผ้าและนำไปสู่การสร้างแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับต้นไม้ที่ใช้ทำสีย้อมผ้าในโรงเรียนต่อไป

วัตถุประสงค์
1. เพื่อศึกษาต้นไม้ที่ใช้ทำสีย้อมผ้า
2. เปรียบเทียบชนิดต้นไม้ที่ใช่ย้อมสีผ้าที่มีอยู่ในชุมชนและในโรงเรียนหนองบัวพิทยาคม
3. เพื่อให้เกิดแนวทางในการสร้างแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับต้นไม้ที่ใช้ทำสีย้อมผ้าในโรงเรียน

ขั้นตอนการดำเนินงาน
ศึกษาข้อมูลเบื้องต้น - ปราชญ์ชาวบ้าน - แหล่งเรียนรู้อื่นๆ
สำรวจข้อมูล - ในชุมชน – ในโรงเรียน (GPS)
วิเคราะห์ข้อมูล - จัดทำแผนที่แสดงต้นไม้ที่ ใช้ย้อมสีผ้าในชุมชน
- จัดทำแผนที่แสดงต้นไม้ที่ใช้ย้อมสีผ้าในโรงเรียน
สรุปและอภิปรายผล

พื้นที่ศึกษา
พื้นที่ที่ศึกษาต้นไม้ที่ใช้ย้อมผ้า คือ บริเวณโรงเรียนหนองบัวพิทยาคมและพื้นที่ใกล้เคียงกับโรงเรียนหนองบัวพิทยาคม ซึ่งลักษณะพื้นที่จะเป็นที่ราบลุ่มใกล้แม่น้ำน่านและอยู่ในเขตชุมชนไทลื้อ

ผลที่ได้รับ
การทำโครงงาน “สีย้อมผ้าจากป่าบ้านฉัน” ทำให้ได้ทราบถึงต้นไม้ที่นำมาใช้ทำสีย้อมผ้า โดยในชุมชนใกล้เคียงกับโรงเรียนหนองบัวพิทยาคมได้ใช้ต้นไม้จำนวน 14 ชนิด และจากการศึกษาจากแหล่งเรียนรู้อื่นๆ ทำให้ทราบว่ามีต้นไม้อีกหลายชนิดที่สามารถนำมาใช้ทำสีย้อมผ้าได้จำนวน 35 ชนิด และจากการสำรวจต้นไม้ที่ใช้ทำสีย้อมผ้าในชุมชนรอบๆ โรงเรียนหนองบัวพิทยาคมพบว่ามีต้นไม้ที่ใช้ย้อมสีผ้าจำนวน 16 ชนิด และในโรงเรียนหนองบัวพิทยาคมมีเพียง 7 ชนิดเท่านั้น ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 โทนสี คือ สีโทนร้อนและสีโทนเย็น
นอกจากนี้ยังพบว่า ต้นไม้บางชนิด เช่น คำแสด ฝาง และประคำดีควาย เป็นไม้ที่หายากและมีจำนวนน้อยมากในชุมชนใกล้เคียงกับโรงเรียนหนองบัวพิทยาคม ผู้จัดทำโครงงานจึงอยากที่จะอนุรักษ์พันธุ์ไม้ที่ใช้ทำสีย้อมผ้า โดยจัดหาพันธุ์ต้นไม้เหล่านี้มาปลูกในโรงเรียนและสร้างเป็นแหล่งเรียนรู้ต่อไป

ผลที่เหนือความคาดหมาย
1. ห้อมนอกจากใช้ทำสีย้อมผ้าแล้วยังเป็นสมุนไพรใช้ขับพิษไข้ออกจากร่างกายโดยนำมาพอกไว้ที่เท้าเป็นเวลา 1 วันอาการไข้จะค่อยๆ หายไป
2. ฝ้ายตุ่นเป็นฝ้ายสีน้ำตาล เมื่อนำไปแปรรูปให้เป็นเส้นด้ายจะได้เส้นด้ายที่มีสีน้ำตาลโดยไม่ต้องย้อม ซึ่งฝ้ายตุ่นเป็นฝ้ายที่ค่อนข้างหายาก แต่ในท้องที่ใกล้เคียงกับโรงเรียนหนองบัวพิทยาคมยังมีการใช้ฝ้ายชนิดนี้อยู่

ที่มา: โครงการ “ฮักเมืองน่านฮักป่า” ปี 2556 ดำเนินงานโดย มูลนิธิฮักเมืองน่าน